Euzebiusz urodził się w Cezarei, w Palestynie około 263 r. Miejscu urodzenia zawdzięczał dostęp do słynnej, dobrze zaopatrzonej biblioteki, założonej przez Orygenesa. To tam poznał wszystkie dzieła zarówno kultury pogańskiej jak i chrześcijańskiej oraz kształcił się pod okiem Pamfila, przejmując od niego wraz z solidną wiedzą uwielbienie dla Orygenesa. Uważa się, że, z wyjątkiem samego Orygenesa, Euzebiusz przerósł erudycją wszystkich greckich ojców. Po doświadczeniu prześladowań Dioklecjana i więzienia w Egipcie, w 313 r. został biskupem Cezarei i odegrał ważną rolę na dworze cesarza Konstantyna także dzięki temu, że przyjął umiarkowane stanowisko w sporze z arianami. Na Soborze Nicejskim w 325 r. przedstawił pojednawczą formułę wyznania wiary, którą, po uzupełnieniu przez ojców soborowych o określenie homousios, podpisał na życzenie Konstantyna – uwielbienie dla cesarza przeważyło nad jego ariańskimi sympatiami. Euzebiusz zasłynął przede wszystkim jako wybitny historyk, czym zyskał tytuł „Ojca historii kościelnej”. Wśród jego dzieł historycznych należy wymienić: Kroniki i Historię kościelną. Jest też twórcą panegiryków na cześć Konstantyna, a także dzieł egzegetycznych i dogmatycznych.

Zofia Tylutki

• B. Altaner, A. Stuiber, Patrologia,Warszawa 1990, s. 306-309.
• F. Drączkowski, Patrologia, Lublin 2012.
• Sz. Pieszczoch, Patrologia, t.1 Działalność Ojców, Gniezno 1994, s. 76-79.