Bulla papieża Bonifacego VIII „Unam sanctam” powstała w roku 1302. Powodem jej powstania był konflikt pomiędzy papieżem a królem Francji Filipem Pięknym, dotyczący praw króla do ziemskich dóbr duchowieństwa.

„Papież Bonifacy VIII wraz z kardynałami”

Bonifacy VIII rozpoczyna swój dokument od mocnego wyznania wiary w jeden, święty, katolicki i apostolski Kościół, poza którym nie ma zbawienia: „Wiara przynagla nas do trwania w przekonaniu i do wyznawania, że jest jeden Kościół święty, katolicki i apostolski. My w niego wierzymy mocno i tę wiarę bez zastrzeżenia wyznajemy. Poza nim ani nie ma zbawienia, ani odpuszczenia grzechów […]”. Następnie, powołując się na dwa obrazy biblijne (Kościoła jako Arki Noego oraz jako tuniki Jezusa), podkreśla jedność Kościoła – mistycznego ciała Chrystusa, którego głową jest sam Jezus Chrystus, a w Jego zastępstwie Piotr i następcy Piotra. Zatem wszyscy, którzy chcą należeć do „owczarni” Chrystusa, muszą uznać Piotra i każdego jego następcę za swojego pasterza.

W dalszej części dokumentu „Unam sanctam” papież rozwija teorię „dwóch mieczy”. Ewangeliczne dwa miecze (Łk 22,38 i Mt 26,52) są symbolami podwójnej władzy Kościoła: duchowej i doczesnej. Władza duchowa sprawowana jest przez Kościół w sposób bezpośredni, natomiast doczesna, chociaż sprawowana przez „królów i żołnierzy”(„Unam sanctam” 260), powinna zawsze podlegać władzy duchowej. Bonifacy VIII dokładnie przedstawia, jak powinna wyglądać hierarchia władzy: władza ziemska podlega władzy duchowej, duchowa niższa – duchowej wyższej, natomiast duchowa najwyższa nie może być sądzona przez człowieka, a jedynie przez samego Boga. Dokument papieski stwierdza, że idea, by władza doczesna nie podlegała duchowej jest ideą manichejską.

Niezwykle kategorycznie brzmi ostatnie zdanie dokumentu: „Toteż oznajmiamy, twierdzimy, określamy i ogłaszamy całemu stworzeniu ludzkiemu, że posłuszeństwo Biskupowi Rzymskiemu jest konieczne dla osiągnięcia zbawienia”.

Istnieją dwie interpretacje tego końcowego zdania. Jedna z nich mówi, że zdanie to należy odczytywać w kontekście konkretnej sytuacji, w jakiej Bulla została napisana i jest to zapis o supremacji papieża nad władcami doczesnymi. Zwolennicy tej teorii podkreślają, że ostatnie zdanie dokumentu nie posiada cech definicji dogmatycznej. Druga interpretacja odczytuje ostatnie zdanie w świetle początkowego fragmentu dokumentu, gdzie mocno podkreślona jest konieczność przynależności do Kościoła Katolickiego dla osiągnięcia zbawienia. Według teologów opowiadających się za drugą opcją, ostatnie zdanie bulli wzięte jest z dzieła św. Tomasza z Akwinu i mówi po prostu, że podleganie władzy Biskupa Rzymu jest równoznaczne z przynależnością do Kościoła Katolickiego. Jest więc spełnieniem warunku koniecznego do zbawienia.

Magdalena Zubrzycka

• Breviarium Fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, red. I. Bokwa, Poznań 2007.
• B. Sesboüé, Poza Kościołem nie ma zbawienia, Poznań 2007.
• F.A. Sullivan SJ, Salvation outside the Church? Tracing the history of the Catholic response, Eugene (Oregon) 2002.