Apostolska misja głoszenia „dobrej nowiny” rodzi się z osobistego spotkania uczniów ze zmartwychwstałym Jezusem. Przekazane w Dziejach Apostolskich mowy Piotra i Pawła – obok przedpawłowych fragmentów katechez bądź hymnów zawartych w jego listach – uważa się za wyraz tego pierwotnego głoszenia. W nich też odkrywamy najstarszą formę chrystologii, tzw. chrystologię wywyższenia w chwale[1].
Fra Angelico, „Sąd Ostateczny” (fragment)
W tekście św. Łukasza znajdujemy pięć mów (zwanych także misyjnymi) za autora których uważa się Piotra (Dz 2,14-40; 3,12-26; 4,8-12; 5,29-32; 10,34-43) oraz jedną przypisywaną Pawłowi (Dz 13,16-41). Dostrzec w nich można powtarzającą się strukturę:
- Wy zabiliście Jezusa,
- jak to zapowiadały Pisma,
- lecz Bóg wzbudził Go na nowo do życia
- i przyznał Mu nową funkcję (teksty wyrażają ją przez tytuły),
- zgodnie z Pismem.
- Jesteśmy tego świadkami
- i prosimy was, byście się do Niego nawrócili.
Sedno chrześcijańskiego głoszenia (kerygmatu) stanowi prawda o zmartwychwstaniu Jezusa: „Tego właśnie Jezusa, wskrzesił Bóg” (Dz 2,32). Konsekwencją tego zbawczego wydarzenia ma być radykalna zmiana w życiu słuchaczy – metanoia: „Nawróćcie się i niech każdy z was ochrzci się w imię Jezusa Chrystusa na odpuszczenie grzechów waszych, a weźmiecie w darze Ducha Świętego” (2,38). Zmartwychwstanie jest zarazem wydarzeniem, poprzez które Jezus otrzymuje od Boga nowy status: zostaje „wyniesiony na prawicę Boga” (2,33); „Bóg uczynił Go i Panem i Mesjaszem” (2,36); „Bóg wywyższył Go na prawicę swoją jako Władcę i Zbawiciela” (5,31). Zmartwychwstanie postrzegane jest więc jako wywyższenie (intronizacja) Jezusa; w chwale nieba zajmuje On miejsce obok samego Boga. Pierwsi chrześcijanie widzą tutaj wypełnienie zapowiedzi mesjańskich Starego Testamentu: Piotr przywołuje Ps 110: „Rzekł Pan do Pana mego: Siądź po mojej prawicy” (Dz 2,34), Paweł zaś wskazuje na realizację słów Ps 2: „Ty jesteś moim synem, ja dzisiaj zrodziłem ciebie” (Dz 13,33). Zmartwychwstały i wywyższony Jezus, od Ojca otrzymuje Ducha Świętego, którego udziela ludziom. Ma w ten sposób udział w boskiej władzy Ojca.
Peter de Grebber, „Bóg Ojciec wskazujący Chrystusowi miejsce po swojej prawicy”
Nowy status i nową rolę przyznaną Jezusowi przez Boga wyrażają mesjańskie tytuły: Pan, Mesjasz, Syn Boży, Dawca życia, Prorok, Sługa, Władca, Zbawiciel, Sędzia. Tytuły te z różną intensywnością wskazują na udział Jezusa w zbawczych prerogatywach samego Boga – w imię Jezusa chory otrzymuje zdrowie, a przede wszystkim, jak odważnie stwierdza Piotr wobec Sanhedrynu, zbawienie: „Nie ma w żadnym innym zbawienia, gdyż nie dano ludziom pod niebem żadnego innego imienia, w którym moglibyśmy być zbawieni” (4,12). Jezus zostaje „ustanowiony” eschatologicznym Mesjaszem i Sędzią, któremu Ojciec przekazuje sąd nad całym światem.
Wskazując funkcje, jakie wypełnia wywyższony Jezus – daje życie, odpuszcza grzechy, sądzi żywych i umarłych, zbawia, udziela Ducha Świętego (zauważmy, że wszystkie te akty należą do działań samego Boga) – przyznane tytuły odkrywają także dyskretnie Jego tożsamość. Najmocniej wyraża ją, jak się zdaje, tytuł „Pana” (Kyrios), który do tej pory Pismo (Septuaginata [LXX] – greckie tłumaczenie Starego Testamentu) stosowało wyłącznie wobec samego Boga. Nazywając tak Jezusa, apostołowie wyrażają wiarę w Jego tajemniczy udział w boskości Ojca i szczególną więź, która Go z Bogiem Ojcem łączy. Przebywając w boskiej chwale, Jezus jako Pan odbiera wspólne z Ojcem uwielbienie.
Michaił Damaskenos, „Boska Liturgia”
Podsumowując, zauważmy, że kerygmat pierwotnego Kościoła jest skupiony na głoszeniu Zmartwychwstałego Jezusa. Jest On Mesjaszem (Chrystusem), Panem i Synem Bożym, zasiadającym na tronie chwały obok Ojca. Osiągnął ten status dzięki „wywyższeniu”, które dokonało się w Jego zmartwychwstaniu. Wkrótce powróci w niebieskiej chwale, by dokonać eschatologicznego sądu nad światem.
Może uderzać fakt, że pierwotna chrystologia (w formie w jakiej do nas dotarła) nie interesuje się zasadniczo życiem Jezusa poprzedzającym Jego mękę. Piotr stwierdza lapidarnie: „przeszedł On dobrze czyniąc i uzdrawiając wszystkich, którzy byli pod władzą diabła” (Dz 10,38). W mowach apostołów nie ma żadnej wzmianki o dzieciństwie, narodzeniu czy wcieleniu Pana. Pojawią się one dopiero na kolejnych etapach chrystologicznej refleksji.
Pierwotna chrystologia nie poświęca także zbyt wiele uwagi przedstawieniu istoty relacji między Jezusem a Ojcem. Naturalnie, apostołowie głoszą wyraźnie, że Jezus jest tym, który zrealizował Boży plan zbawienia, a teraz uczestniczy w chwale i władzy Ojca. Jezus posiada więc wyjątkową więź z Ojcem, co stawia Go ponad wszystkimi ludźmi. Niemniej jednak, pierwsze przepowiadanie nie podejmuje próby głębszego opisu tej wyjątkowo bliskiej relacji.
Mowy misyjne skupione są przed wszystkim na pytaniu o aktualną rolę Jezusa w życiu wiernych Kościoła, który oczekuje Jego bliskiego powrotu. W zasadniczej mierze, tę rolę objawiają przyznane Mu tytuły mesjańskie. Wiara w to, kim jest Jezus będzie się jednak rozwijać, szukając odpowiedzi na nieuniknione pytania: jak precyzyjniej wyrazić tożsamość Jezusa i jak lepiej opisać więź, która łączy Go z Bogiem Ojcem.
Paweł Klimczak OP
- Fra Angelico, Sąd Ostateczny, XV w., obecnie w Staatliche Museen zu Berlin.
- Pieter de Grebber, Bóg Ojciec wskazujący Chrystusowi miejsce po swojej prawicy, XVII w., obecnie w Museum Catharijneconvent.
- Michaił Damaskenos, Boska Liturgia, ikona z XVI w.
