MENU
Wstęp do teologii 7c. „Teologia” i „teolog” – krótka historia terminów cd.

7.3. Średniowiecze.

Folio 58W średniowieczu rzadko używano terminu „teologia” w znaczeniach „mowy Boga” i „mowy do Boga”. W XIII wieku zwycięża rozumienie słowa „teologia” jako „mowy o Bogu”. Terminem tym oznacza się więc rozumowe zgłębianie Tajemnicy Boga i zbawienia człowieka na podstawie Objawienia. Termin „teologia” zaczyna być już stosowany jako termin techniczny oznaczający dyscyplinę naukową, wykładaną na uniwersytetach. Takie jego znaczenie dotrwało do naszych czasów.

7.3.1. W IX wieku Jan Szkot Eriugena używa jeszcze terminu „teologia” w znaczeniu „mowa Boga”. „Teologia” to według niego Słowo Boże zawarte w Piśmie Świętym.

7.3.2. Pierwszym, który stosował termin „teologia” mniej więcej w tym znaczeniu, które uważamy dzisiaj za powszechne, był Piotr Abelard (XII w.). Używał terminu „teologia” w niektórych tytułach swoich dzieł.

7.3.3. W średniowieczu, szczególnie wczesnym, popularne były także inne nazwy:

  • doctrina christiana (za św. Augustynem) – „doktryna chrześcijańska”;
  • sacra eruditio – „święte nauczanie”;
  • sacra Pagina – „święta Stronica”;
  • divina Pagina – „boska Stronica”;
  • sacra scriptura – „Pismo Święte”.

7.4 Św. Tomasz i termin sacra doctrina.

Giovanni di Paolo - Św Tomasz z Akwinu zawstydzający Awerroesa

Giovanni di Paolo, „Św. Tomasz z Akwinu zawstydzający Awerroesa”

Chociaż Akwinata zna i używa nazwy theologia, to jednak za odpowiedniejszą uważa nazwę sacra doctrina[1]. Łaciński termin sacra doctrina można tłumaczyć jako:

  • „święta wiedza”;
  • „święta doktryna”;
  • „święte nauczanie”.

Św. Tomasz preferuje termin sacra doctrina, ponieważ lepiej oznacza ona dwa elementy:

  1. Przedmiot nauczania, a więc systematycznie zgłębianą prawdę wiary chrześcijańskiej, jako doktrynę zawartą w Piśmie Świętym, nauczaniu Ojców Kościoła, itp.
  2. Przekaz nauczania, czyli wszystkie działania, poprzez które prawda wiary się rozprzestrzenia.

Tak szeroko rozumiana sacra doctrina posiada trzy wzajemnie zależne od siebie nurty, które teolog powinien umieć jednoczyć:

  1. Spekulatywny (zgodnie z programem: fides quaerens intellectum).
  2. Historyczno-pozytywny (badanie źródeł: Pisma Świętego i wielkich pomników Tradycji).
  3. Mistyczny, który pokrywa się z dwiema współcześnie uprawianymi gałęziami teologii: teologią moralną i teologią duchowości. Tomasz nie oddziela teologii moralnej od teologii duchowości.

Mateusz Przanowski OP

[1] Najlepsze opracowanie tego tematu po polsku w: J.P. Torrell, Koncepcja wiedzy teologicznej według św. Tomasza z Akwinu i pierwszych tomistów, w: Św. Tomasz teolog. Wybór studiów, M. Paluch (red.), Warszawa-Kęty: IT-Antyk 2005, s. 57-135.

Wykorzystane grafiki: 

BACK TO TOP